Gıdalarla Temas Eden Madde Nedir?
Gıdalar üretimlerinden tüketime kadar her aşamada pek çok madde ile temas ederler. Tüm bu maddelere “Gıdalarla Temas Eden Maddeler” denir. Gıdayı taşımada kullanılan materyaller, gıdayı işlerken kullanılan makineler, ambalaj malzemeleri, mutfak malzemeleri ve tezgâhlar vb. Burada esas olan gıdanın temas ediyor olmasıdır.
Ambalaj/Ambalajlama Nedir?
Ambalaj, içine konulan ürünü güvenli bir biçimde taşımak, dış etkenlerden korumak, içinde tutmak işlevlerini yerine getiren malzemedir. Kimi zaman gıdalarla direkt temas ederler (yoğurt kabı gibi), kimi zaman ise gıdayla temas etmezler (ambalajlı gıdaları içeren koliler, shrink ambalajlar gibi)
Ambalajlama neden önemlidir?
Ambalajlama gıda sektöründe gıdayı fiziksel, kimyasal, biyolojik, mikrobiyel dış etkenlerden koruduğu; bütünlüğünü ve kendine has özelliğini bozmadan, fiziksel anlamda zarar vermeden (bisküvinin kırılmasını, sebze konservesindeki sebzelerin ezilmesini önlemek gibi) taşımamızı sağladığı için çok önemlidir.
Ürün özelliğine göre kimi zaman tümüyle havayla temasının kesilmesi, kimi zaman ise ürünün hava alması sağlanmalıdır. Uygun ambalaj materyali ve uygun paketleme şekli ile gereken ortam sağlanır. Gıdanın ışıkla teması kalitede ya da besin ögelerinde istenmeyen değişikliğe neden oluyorsa, ışığı kesen malzemeler kullanılır. Bu örnekleri çoğaltmak mümkündür. Ambalajın çok önemli bir başka işlevi de içindeki gıda hakkında tüketiciye gereken bilgiyi verecek ve izlenebilirliğin sağlanmasında en temel rolü oynayacak olan etiketi taşımasıdır.
Bir kabın veya malzemenin gıdayla temasa uygun olduğunu anlamak mümkün mü?
Evet. Gıda ile temas ettirmek üzere alınacak olan her türlü kap/kacağın üzerinde; gıdayla temasa uygun olduğunu gösteren ve aşağıda örneği olan logoyu taşıması veya etiketinde “Gıda ile temasa uygundur” cümlesini içermesi veya “Çorba kaşığı”, “Su matarası” gibi açıkça gıdaya ait olduğunu belirtir ifadeleri içermesi gerekmektedir. Gazete kâğıdı gibi gıdayla temas ettirmek amacıyla üretilmemiş kaplar/materyaller gıdalarla temas ettirilmemelidir.
Kimi zaman malzemenin üzerinde gıdalarla temas koşullarına ilişkin uyarılar vardır. Bu durumda ancak bu uyarılara uyulduğunda gıdayla temasa uygunluktan söz edilebilir.
Örn: Alüminyum folyoların üzerinde “‘asidik (pH < 4,5), bazik (pH > 8,5) ve tuz içeriği %3,5 NaCl’den fazla olan gıdaların depolanması, pişirilmesi ya da işlenmesi için kullanmayınız’ veya ‘sadece buzdolabı koşullarında muhafaza için kullanınız’ ifadesi yer alır.
Örn: Kimi plastik ambalaj malzemelerinin üzerinde tek kullanımlık olduğu yazar. Bu malzemeleri tekrar tekrar kullanmak uygun değildir.
Plastik ambalaj sağlık açısından risklidir, cam daha sağlıklıdır inanışı doğru mu?
Yasalarla belirlenen koşullara uygun olarak kullanılan tüm ambalaj materyalleri insan sağlığı açısından uygundur. Önemli olan temas edecek materyalin, belirlenen kurallara uygun koşullarda ve o materyale uygun gıdalarda kullanılmasıdır.
Cam, gıdalarla iletişime girme riskini neredeyse hiç içermeyen bir malzemedir ancak kırılabilir olduğundan, gıdanın cam kırıkları içermesi riskini taşımaktadır. Ürünün ve pazarın gereksinimlerine göre mevzuata uygun ambalaj malzemelerinden herhangi biri kullanılabilir. Her sektör için farklı ve o sektörün optimumuna uygun ambalaj çeşit ve büyüklük standardı vardır. Ambalaj çeşidi ve ebadı, pazar, tüketici tercihi, maliyet ve kırılma gibi riskler göz önüne alınarak belirlenir.
BPA nedir? İnsan sağlığına olumsuz etkisi var mıdır?
Bisfenol A (BPA), esas olarak polikarbonat plastikler ve epoksi reçine üretmek için diğer kimyasallarla birlikte kullanılan bir kimyasaldır. BPA, örnek olarak; yüksek performanslı şeffaf, sert bir plastik olan polikarbonat plastiklerde “başlangıç maddesi” olarak kullanılır. Geri dönüşümlü, dayanıklı su damacanaları polikarbonat plastiklere örnek olarak verilebilir. Metal konserve kutuları ve içecek kutuları içerisindeki kaplamalar da epoksi reçinelere örnektir.
Tüketicilerin BPA’ya maruz kalmaları ancak temas eden yüzeyden gıdaya göç ile mümkün olabilecektir. BPA’nın insan sağlığı üzerine muhtemel olumsuz etkileri ile ilgili çok sayıda yayın bulunmaktadır. BPA’nın ağırlıkla toksik etkileri veya endokrin bozucu etkileri üzerinde durulmaktadır (Web sayfamızda yer alan endokrin bozucularla ilgili bilgi için tıklayınız). Ancak henüz gerek Avrupa Birliği Gıda Güvenliği Otoritesi (EFSA) ve gerekse Dünya Sağlık Örgütü (WHO) çalışmalarında söz konusu kaygıları doğrular kanıtlar elde edilmemiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda EFSA, BPA’nın gıdalara geçebileceği maksimum limiti 0,05 mg/kg olarak belirlemiştir.
Ülkemizde de aynı limit uygulanmaktadır ve Avrupa, Amerika, Kanada ve ülkemizde bebek ve küçük çocuklara yönelik polikarbonat madde ve malzemelerin üretiminde kullanımı yasaklanmıştır. Bu ürün grubuna en tipik örnek biberonlarıdır.
Ambalajlı bir ürün alırken neye dikkat edilmeli?
- Üzeri delinmiş, fiziki olarak zarar görmüş, üzerine sıvı akmış veya ıslanmış vb paketleri seçmeyin.
- Vakumlu ambalajların vakumunun bozulmamış olmasına; et, tavuk gibi gıdalarda su sızması olmamasına dikkat edin.
- Pirinç ve makarna gibi mikrobiyolojik olarak bozulmayan kuru gıdaları alırken, parçalanma, kırılma, paket dibinde unlanma olmamasına dikkat edin.
- Son tüketim tarihi (STT)/ Tavsiye edilen tüketim tarihi (TETT)ni kontrol edin.
