A Lysteria Case from Europe

Mehmet Onur Türkdoğru, Uzman Biyolog

Kalite Sistem Laboratuarları Mikrobiyoloji Departmanı

2010 Ocak ayında Avusturya ve Almanya sağlık otoriteleri geçen sene Listeria ile kontamine olmuş Prolactal marka peynir yiyen 6 kişinin hayatını kaybettiğini bildirmiştir. Ölenlerin 4’ünün Avusturya 2’sinin Almanya’dan olduğu bildirilmiştir. Vaka üzerine firma tüm Avrupa’daki ürünlerini geri toplamıştır. “Reinhardshof, Harzer Käse, 200g” ve “Reinhardshof, Bauernkäse mit Edelschimmel, 200g” ambalajlı peynirler süpermarket raflarından ocak sonunda kaldırılmıştır. Avusturya’nın Steiermark bölgesindeki Prolactal GmbH şirketi bu olaylar üzerine peynir üretimini durdurduğunu bildiriliyor.

Bununla birlikte iki ülkedeki perakende zinciri Lidl, tüketicilerden bu marka peynirlerin iade edilmesini istedi. Alman medyası, Avusturya Sağlık Bakanlığı’nın, Avusturya’da geçen yıl peyniri yiyen 4, Almanya’da 2 kişinin yaşamını yitirdiğini açıkladı. Peynirin neden olduğu enfeksiyon (listeriyozis) nedeniyle ölen Avusturyalılar’ın yaşlı kişiler olduğu belirtildi. Alman kanalları, ülkede 12 kişinin bu peynirden kaynaklanan enfeksiyon nedeniyle tedavi altına alındığını açıkladı ve Robert Koch Enstitüsü de ölümlerin Listeria’dan kaynaklandığını bildirdi. Gıda güvenliği uzmanı Dr. Eleftherios H. Drosinos gıda kaynaklı salgınlara yol açan insan kaynaklı hatalar içinde en sık yetersiz kişisel hijyenin geldiğini söyledi. Atina Tarım Üniversitesinden yapılan bilgilendirmeye göre, vakayla ilgili proses esnasında depolama tankları, alan ve soğutuculardan kaynaklı kontaminasyon olabileceği açıklandı.

Listeria gram (+), spor oluşturmayan, aerobik ve fakültatif anaerobik, çubuk (basil) şekilli bakterilerin bulunduğu bir cinsdir. Bu cinsde 8 farklı tür bulunur. Listeria türleri doğada çok yaygın bulunan, soğukta da rahatlıkla yaşayabilen psikrofil bir bakteridir. Soğukta yaşayabilen bir bakteri olması nedeniyle Listeria mücadelesi oldukça zordur. Toprakta, bitkilerde, kanalizasyon sularında hayvan yemlerinde, gübrede ve taşıyıcı insanlarda (yaklaşık %10) bulunur. Gıdalara çapraz veya doğrudan kontaminasyonla geçerek enfeksiyonlara sebep olur. Taze dondurulmuş kanatlı çiğ etleri, taze ve işlenmiş et ürünleri, çiğ süt, özellikle yumuşak peynirler, mezbaha artıkları gibi ürünlerde Listeria’ya rastlanabilir. Başlıca bulaşma yolu kontamine gıda tüketimidir; ancak doğrudan hasta hayvanlardan insanlara da geçebilmektedir.

Listeria cinsi içinde patojenitesi en yüksek tür Listeria monocytogenes’dir. Listeria monocytogenes’in gıdalarda hiçbir şekilde bulunmasına izin verilmemektedir. Avrupa Birliği Drektifi (Commission Regulation (EC) No 2073/2005 of 15 November 2005 on microbiological criteria for foodstuffs)’e ve Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği 2009\68’e göre tıpkı Salmonella spp. gibi Listeria monocytogenes’de en 25 gram gıda numunesinde bulunmamalıdır.

Listeriyozis çoğu sağlıklı insan için risk oluşturmasa da özellikle ceninde, yeni doğanda, bebeklerde, gebelerde, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıflamış kişilerde hastalık riski oluşturur. Ancak sağlıklı insanlarda da enfeksiyon merkezi sinir sistemine geçtiği takdirde %20-50 oranında ölüm görülebilir. Gebelerde Listeria plasenta yoluyla fetüse geçerek annede belirti vermeden düşük, erken doğum, ölü doğum veya yeni doğanlarda ciddi sağlık problemlerine sebep olabilir. Semptomları ise; titreme, ishal, kas ağrısı, kusma şeklindedir. Enfeksiyon sinir sistemine yayılmışsa semptomlar baş ağrısı, denge kaybı, ense sertliği, istem dışı kasılmalar şeklindedir. Listeriyozis diğer gıda kaynaklı patojenlerin neden olduğu hastalıklardan farklı olarak ishal şeklinde değil menenjit, ensefalit (beyin iltihabı), septisemi (kan zehirlenmesi) ile sonuçlanabilir.

Gözler Listeria’da

Zaman zaman dünyanın çeşitli yerlerinden listeriyozis vakaları bildirilmektedir. Dünya çapındaki gıda kaynaklı ölüm ve hastalıkların önemli bir kaynağı L.monocytogenes’le kontamine gıdalardır. ABD’de 1998 ağustosu ve 1999 ocak ayları arası L.monocytogenes kaynaklı 50 vaka bildirilmiştir. Bu vakalar 6 yetişkin ölümü ve 2 gebenin düşük yapması ile son bulmuştur. Bulaşmada hot-dog ve salam v.b. gibi proses görmüş et ürünlerinin sorumlu olduğu görülmüştür. 2005 yılında 23 AB üyesi devletten toplamda 1439 Listeriyozis vakası rapor edilmiştir. Vakaların kaynağına ilişkin rapor veren 23 AB üyesi devlet tarafından sağlanan bilgiler temel alındığında vakaların çoğunun ülke içi kaynaklı olduğu görülmüştür. AB’de görülme oranı (2005) 100000’de 0,3 olup, bu oran 2004 ve 2003 oranları ile benzerlik göstermektedir. Almanya da vaka sayısında 2004 yılına oranla 2005’de yaklaşık %72’lik bir artış bildirilmiştir. En yüksek görülme oranları Danimarka, Belçika, Finlandiya, Almanya ve Hollanda tarafından rapor edilmiştir. Listeriyozis en çok yaşlılar arasında görülmekte olup, vakaların %53’u 65 yaş üzeri kişilerde meydana gelmiştir. Listeria Alarmı!

2007 yılında ABD’de pastörize sütlerden kaynaklı bulaşma sonucu 3’ü ölümle sonuçlanan 5 vaka bildirilmiştir. Centers for Disease Control and Prevention (CDC)’ye göre Listeriyozis sebebiyle ABD’de yılda 500 insanın öldüğü rapor edilmiştir.

Ülkemizde Listeriyozis ilk defa 1945 yılında saptanmıştır ancak insanlarda nadir olgular halinde bildirilmiş, epidemilere rastlanmamıştır. Yapılan çalışmalarda peynir ve bazı süt ürünlerinde Listeria cinsine mensup bazı türlere rastlanmıştır. Aynı şekilde et ve et ürünlerinde L.monocytogenes aranması sonucu yapılan çalışmalarda %70 civarında Listeria cinsine mensup türler izole edilirken bunların içinde L.monocytogenes olanların oranı %20’lerde seyretmektedir.

Akkaya L ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada incelenen toplam 75 kremalı pasta örneğinin 10’unda (% 13.33) Listeria spp., 5’inde (%6.66) L. monocytogenes, 8’inde (%10.66) L. innocula ve 3’ünde (%4) L. seeligeri identifiye edilmiştir. Sade kremalı pasta örneklerinin 3’ünde (%12) Listeria spp., 2’sinde (%8) L. monocytogenes, 1’inde (%4) L. innocula; meyveli kremalı pasta örneklerinin 5’inde (%20) Listeria spp., 3’ünde (%12) L. monocytogenes ve 2’sinde (%8) L. seeligeri; Çikolatalı kremalı pasta örneklerinin 2’sinde (%8) Listeria spp., 1’inde (%4) L. innocula ve 1’inde (%4) L. seeligeri identifiye edilmiştir.

Çetinkaya F., ve Soyutemiz G’nin deniz ürünü ve sebzelerde yaptığı çalışmaya göre ise, analiz edilen 110 adet örneğin 20 (%18.2)’sinde Listeria spp. kontaminasyonu gözlendi. Listeria izolatları 2 adet dondurulmuş salyangoz, 15 adet dondurulmuş biber, 1 adet dondurulmuş bürüksel lahanası ve 2 adet dondurulmuş çilek örneğinden elde edildi. Dondurulmuş biber örneklerinde saptanan 15 Listeria izolatından 3’ü (%8.1) L. monocytogenes olarak tanımlandı. Listeriyozisin önlenmesi için genel tavsiyeler:

Çiğ kırmızı veya kanatlı etle temas öncesi ve sonrası eller sıcak suyla ve dezenfektanlı sabunla 20 saniye yıkanmalıdır.
Hayvansal kökenli gıdalar veya çiğ kanatlı, kırmızı et iyice pişirilmelidir.
Sebze ve meyveler yenmeden önce iyice yıkanmalıdır.
Pastörize edilmemiş süt veya böyle sütlerden yapılan gıdalar tüketilmemelidir.
Listeria soğukta da üreyebilen bir bakteri olduğundan buzdolapları ve soğuk odalar düzenli olarak temizlenip, dezenfekte edilmelidir.
Tüketime hazır veya çabuk bozulan gıdalar mümkün olan en kısa sürede tüketilmelidir.
AIDS hastaları gibi immün sistemi zayıflamış kişiler normal insanlara göre listeriyozis’e 300 kat hassastır. Gebeler ise 20 kat daha hassastır. Bu durumdaki kişiler çok daha dikkatli olmalıdırlar.

Kaynaklar:

–http://www.foodproductiondaily.com/Quality-Safety/Prolactal-deeply-shocked-by-listeria-cheese-deaths

–http://www.cdc.gov/ncbddd/pregnancy_gateway/infections-Listeria.html

–http://www.fsis.usda.gov/News_&_Events/NR_031610_01/index.asp

–http://www.foodreference.com/html/art-listeria-contamination.html

–http://textbookofbacteriology.net/themicrobialworld/Listeria.html

–http://www.mayoclinic.com/health/listeria-infection/DS00963

–http://www.who.int/csr/don/2000_02_29/en/index.html

–http://fsrio.nal.usda.gov/document_fsheet.php?product_id=221

–http://veteriner.istanbul.edu.tr/vetfakdergi/yayinlar/2000-1/Makale%2013.pdf

–http://vfdergi.yyu.edu.tr/arsiv/2006/93-97.pdf

–http://veteriner.istanbul.edu.tr/vetfakdergi/yayinlar/2007-2/m1.pdf